Stalking to bardzo poważny problem. Kiedyś mówiło się o nim głównie w kontekście osób znanych ze świata kultury, sportu czy show-biznesu, natomiast prawda jest taka, że stalkowanie może dotyczyć każdej i każdego z nas. Co więcej, stalkerzy działają nie tylko w życiu realnym, ale również wirtualnym, w tym w mediach społecznościowych, gdzie towarzyszy im pozorne poczucie anonimowości. Tłumaczymy, na czym polega stalkowanie i jak się przed nim bronić. Obok uporczywego nękania i prześladowania nie należy przechodzić obojętnie.
Stalking – co to jest? Jakie są formy stalkowania?
Jak zdefiniować stalking? Co to znaczy stalkować kogoś? Zazwyczaj posługujemy się tym terminem, gdy mamy na myśli zachowania, które mają charakter powtarzalnego nękania, prześladowania czy naprzykrzania się, co wywołuje u osoby stalkowanej poczucie niepokoju i obawy o własne życie. Nierzadko stalking występuje w parze z innymi czynami karalnymi. Osoby dopuszczające się nękania mogą np. niszczyć mienie czy stosować przemoc fizyczną wobec swojej ofiary.
Można wyodrębnić różne formy i rodzaje stalkingu. W niektórych przypadkach stalkerzy szukają możliwości bezpośredniego kontaktu fizycznego ze swoją ofiarą. Wyładowują na niej złość, nie szczędzą ostrych słów, zastraszają, a nawet dopuszczają się przemocy. Inni ograniczać się mogą do stalkingu telefonicznego, w ten sposób realizując swoją potrzebę kontaktu z ofiarą. Warto dodać, że rozwój technologiczny w pewnym sensie sprzyja prześladowcom – daje im bowiem narzędzia, które mogą posłużyć w nękaniu innych ludzi. Stalking w Internecie jest tego dobrym przykładem. Stalkerzy chętnie przenoszą się do sieci, która daje poczucie anonimowości i sprawdza się zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy prześladowcę i jego ofiarę dzieli duża odległość.
Cyberstalking – co to?
Jak wspomniałyśmy, stalkerzy coraz częściej przenoszą się do sieci, w tym na media społecznościowe – Facebook, Instagram i TikTok. Uporczywe nękanie w internecie polega m.in. na regularnym wysyłaniu wiadomości oraz publikowaniu komentarzy zawierających obelgi, przerabianiu czy publikowaniu zdjęć, wideo i innych materiałów bez zgody osoby, która się na nich znajduje.
Kim jest stalker? Dlaczego to robi?
Zjawisko stalkingu prowokuje do postawienia pytania o portret psychologiczny prześladowcy. Kim jest stalker i dlaczego decyduje się na nękanie innej osoby? Psychologia nie jest bezradna wobec takich pytań. Od wielu lat prowadzi się badania, dzięki którym coraz więcej wiemy na temat mechanizmów związanych ze zjawiskiem stalkowania.
Nękanie może być wynikiem różnych zdarzeń. Bardzo często dotyka ono osoby, które zdecydowały się na rozstanie z partnerem. Odrzucony, zazdrosny człowiek może nie pogodzić się ze stratą i za wszelką cenę pragnie wznowić relację z partnerem, a w razie niepowodzeń – uniemożliwić mu normalne funkcjonowanie. Stalker jest osobą egocentryczną, skupioną tylko na sobie, nie potrafiącą zdobyć się na empatię, a jednocześnie czerpiącą przyjemność z zadawanego cierpienia. Nierzadko stalkerami są osoby o cechach psychopatycznych. Należy dodać, że innego rodzaju zaburzenia osobowości również mogą sprzyjać występowaniu zachowań noszących znamiona stalkowania.
Stalking w Kodeksie Karnym. Co grozi za stalkowanie?
Stalking w Polsce jest karalny. Podstawę prawną możemy znaleźć w art. 190a Kodeksu Karnego. Według prawa uporczywe nękanie podlega karze pozbawienia wolności. W świetle przepisów stalkerzy są przestępcami, a ich czyny wiążą się z określonymi konsekwencjami prawnymi.
Zobacz także:
Co grozi za stalking? Czy kara za stalking jest wysoka? Według obowiązujących przepisów uporczywe nękanie jest zagrożone karą pozbawienia wolności do 8 lat. Jeszcze wyższą karę przewidziano w sytuacji, gdy osoba nękana zostanie doprowadzona do do próby samobójczej. Wówczas sprawca może liczyć się z karą nawet do 12 lat pozbawienia wolności. Warto dodać, że kary za stalkowanie wzrosły w ostatnich latach, co jest odpowiedzią na coraz częściej występujące przypadki nękania.
Stalking – jak się bronić?
Ofiara stalkingu staje często przed pytaniem, jak reagować na powtarzające się przypadki nękania. Wsparcie dla ofiar stalkingu oferują dziś różne ośrodki pomocy, choć w dużej mierze to właśnie od nich zależy, jak szybko uda jej się uporać ze stalkerem i doprowadzić do tego, aby poniósł on konsekwencje za swoje czyny.
Kluczowa jest oczywiście świadomość, iż uporczywe nękanie nie ma żadnego usprawiedliwienia, a jego sprawca dopuszcza się przestępstwa podlegającego karze. Nie należy lekceważyć stalkerów – nasza obojętność na nękanie może tylko rozzuchwalić sprawcę, który zacznie jeszcze bardziej uprzykrzać nam życie. W sytuacji, gdy np. uporczywie otrzymujemy niechciane treści (mailowe czy SMS), to stanowczo poinformujmy, iż nie godzimy się na takie zachowanie i nie życzymy sobie kolejnych wiadomości. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia, nie bójmy się oczywiście powiadomić policji. Stalkerzy bywają nieprzewidywalni, więc gdy jesteśmy śledzeni lub zauważymy ich obecność np. w pobliżu naszego domu, to nie warto zwlekać z wezwaniem pomocy.
Dobrze jest unikać bezpośredniego kontaktu ze stalkerem i nie wchodzić z nim w dyskusję. O swoich obawach warto natomiast rozmawiać z najbliższymi – rodziną, przyjaciółmi czy sąsiadami, którzy również mogą reagować na zachowania stalkera i być świadkami jego zachowań. Ponieważ stalking jest karalny, warto zbierać wszelkie materiały obciążające sprawcę - nigdy nie należy usuwać niechcianych wiadomości, robić screeny itd. Dokumentowanie zachowań stalkera może okazać się przydatne, gdy zwrócimy się o pomoc na policję lub do prawnika.
W przypadku, gdy stalkowanie wpływa znacząco na nasze życie psychiczne, pomocna może okazać się także wizyta u psychologa.
Najsłynniejsze przypadki stalkingu
Ofiarą stalkingu może być każdy z nas. Prześladowcy na co dzień mogą nie rzucać się w oczy, więc tym bardziej należy zachować ostrożność np. w przypadku nawiązywania nowych znajomości. Stalkerzy bywają szczególnie uciążliwi dla osób znanych. Wiele gwiazd filmu czy muzyki musiało sobie radzić z prześladowcami, którzy chcieli ingerować w prywatne życie celebrytów.
Swego czasu głośno było o sprawie stalkera, który wprowadził dużo zamieszania do życia znanej aktorki Jennifer Anniston. Z niechcianymi listami musiała sobie radzić Uma Thurman. Bardzo poważne groźby zawierały natomiast wiadomości, jakie fanka Michaela Douglasa wysyłała jego drugiej żonie (Catherine Zeta-Jones). Wszystkie te sprawy zakończyły się pomyślnie, a sprawcy zostali ukarani. W Polsce ofiarą stalkingu był m.in. Adam Nergal Darski. Lider zespołu Behemoth był przez 2 lata uporczywie nękany przez swoją fankę.
Co więcej, z tematem stalkingu można spotkać się w wielu filmach i serialach. Do grona najpopularniejszych produkcji należy „Ty” z Pennem Badgleyem w roli oczytanego stalkera. Do tej pory powstały trzy sezonu, natomiast w lutym 2023 roku światło dzienne ujrzy pierwsza część kolejnej części. Serial Netfliksa cieszy się sporą popularnością na całym świecie, w tym w Polsce.
