Czym jest seksizm?
Seksizm to z definicji dyskryminacja osoby lub grupy osób ze względu na płeć. Wiąże się przede wszystkim ze stereotypami, mówiącymi o tym, że jedna płeć jest lepsza lub powinna być bardziej uprzywilejowana od drugiej. Zachowania seksistowskie mogą wynikać z wyuczonego schematu myślenia, braku tolerancji i empatii, uwarunkowań kulturowych i społecznych lub ze strachu.
W jaki sposób może przejawiać się seksizm? Między innymi poprzez:
- nierówne płace dla obu grup płciowych, na przykład mężczyzna będzie zarabiał więcej od kobiety na tym samym stanowisku,
- brak praw wyborczych dla jeden z płci, na przykład kobiety nie mogą głosować w wyborach państwowych,
- molestowanie seksualne, mobbing, wynikające z przeświadczenia, że jedna płeć jest słabsza od drugiej,
- nierówne prawa w walce o opiekę nad dzieckiem po rozwodzie,
- niemiłe żarty opierające się na stereotypach dotyczących danej płci,
- seksizm językowy, czyli tworzenie nazw, które dyskryminują jedną płeć.
Seksizm dawniej i dziś
Termin seksizm powstał w latach 60. XX wieku i jest z nami do dziś. Oznacza on nierówne traktowanie ze względu na płeć, czyli dyskryminację jednej z płci w porównaniu do drugiej. Oczywiście, dawniej seksizm skupiał się na dyskryminacji płci żeńskiej, która posiadała o wiele mniej praw niż płeć męska. Nie możemy zapomnieć, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu życie kobiet wyglądało kompletnie inaczej niż teraz. Panie miały o wiele gorszy dostęp do edukacji, co przekładało się na brak możliwości podjęcia pracy w większości ścieżek zawodowych. Dodatkowo, ich prawa wyborcze w wielu krajach były mocno ograniczone. W dawnych czasach rolą kobiet było wyjście za mąż, rodzenie dzieci i zajmowanie się domem. Nie ma w tym nic złego, jeśli jest to świadomy wybór kobiety. Niestety, często nie miały one po prostu innej opcji.
Na szczęście kobiety zaczęły walczyć o zmianę takiego stanu rzeczy. Batalie o równouprawnienie trwały przez wiele lat, jednak większość z nich zakończyła się sukcesem. Seksizm wobec płci żeńskiej dalej istnieje, jednak z roku na rok jest coraz mniej akceptowany społecznie, dzięki czemu występuje coraz rzadziej.
W obecnych czasach seksizm dalej w większym stopniu dotyka kobiet, jednak mężczyźni też spotykają się z dyskryminacją ze względu na płeć. Najczęściej zdarza się ona podczas walki o prawa do opieki nad dzieckiem w przypadku rozwodów. Często pociecha “z automatu” zostaje z matką, a jej kontakt z ojcem zostaje utrudniony. Mężczyźni zrzucają winę na działanie systemu prawnego w naszym kraju, który faworyzuje matkę w przywilejach rodzicielskich, i ogranicza prawa ojca do opieki nad dzieckiem. Inna sprawa, że części mężczyzn jest to na rękę, że "mają dziecko z głowy", wręcz potrafią uchylać sie od płacenia alimentów i jest to w naszym kraju plaga.
Seksizm w pracy
Najczęstszym przejawem seksizmu w pracy jest występowanie nierównych płac na tych samych stanowiskach dla osób różnych płci. Niestety, w dzisiejszych czasach kobiety dalej skarżą się, że zarabiają mniej niż mężczyźni, wykonując dokładnie te same obowiązki. Seksizm może być też związany z problemem z awansem (tzw. szklany sufit), a także brakiem zaufania ze strony przełożonego (tak, bo najczęściej faceta szefa, ale zdarza się, że i kobieta kobiety nie awansuje ze względu na płec!), wynikającego z poglądu, że jedna płeć jest słabsza od drugiej.
Seksizm w pracy może dotyczyć każdego zawodu i sektora gospodarki. Niełatwo jest z nim walczyć, ponieważ często zdarza się, że dyskryminujący to przełożony, kierownik, dyrektor czy prezes. Osoby zajmujące wysokie stanowiska w danej firmie mogą czuć się bezpiecznie i bezkarnie, jednak musimy pamiętać, że każde zachowanie seksistowskie powinno spotkać się z odpowiednią reakcją.
Zobacz także:
Seksizm: jak z nim walczyć?
Prawdopodobnie każda czy każdy z nas spotkał się kiedyś z dyskryminacją ze względu na płeć, na przykład w postaci zaczepiania na ulicy, niewybrednych żartów, czy nawet problemów w osiągnięciu określonych celów zawodowych, ze stricte seksistowskich przyczyn. Ekspozycja na tego typu zachowania może być niezwykle przykra i upokarzająca, a nawet prowadzić do załamania nerwowego u pokrzywdzonej osoby.
Jak walczyć z seksizmem? Przede wszystkim nie przechodzić koło niego obojętnie. Każde niepożądane zachowanie seksistowskie powinno być od razu zgłaszane odpowiedniej osobie lub instytucji. Może być to przełożony, urząd pracy, a w przypadkach bardzo ciężkich nadużyć, nawet pozew sądowy. Zachowania seksistowskie nie powinny być w żadnym wypadku ignorowane lub zamiatane pod dywan, ponieważ zaniechanie podjęcia akcji i wyciągnięcia konsekwencji, będzie przyczyniać się do pogłębiania problemu.
Walka z seksizmem musi opierać się również na zapobieganiu. Dzieci powinny być od najmłodszych lat wychowywane w myśl równości płciowej, empatii i szacunku do drugiego człowieka. Pociechom powinno wpajać się, że każdy człowiek jest równy, bez względu na jego płeć, a wszelkie zachowania przejawiające jakiekolwiek objawy dyskryminacji, powinny spotykać się z odpowiednią reakcją.
To Rada Europy przyjęła pierwszą międzynarodową definicję seksizmu
W 2019 roku Rada Europy przyjęła pierwszą międzynarodową definicję seksizmu. Komitet Ministrów RE zdefiniował go jako każde działanie, gest, wizualna reprezentacja, wypowiedź ustna lub pisemna, praktyka lub postępowanie oparte na przekonaniu, że osoba lub grupa osób jest gorsza z powodu swojej płci, występujące w sferze publicznej lub prywatnej, online i offline, a także objawianie się historycznie nierównych relacji władzy między kobietami i mężczyznami, które prowadzi do dyskryminacji i uniemożliwia pełny rozwój kobiet w społeczeństwie. Skutki tego typu działań to między innymi:
- naruszenie wrodzonej godności lub praw osoby lub grupy osób,
- fizyczna, seksualna, psychologiczna i socjoekonomiczna krzywda lub cierpienie osoby lub grupy osób,
- stworzenie zastraszającego, wrogiego, upokarzającego, poniżającego lub obraźliwego środowiska,
- stworzenie bariery dla autonomii i pełnego przestrzegania praw człowieka lub grupy osób,
- podtrzymywanie i wzmacnianie stereotypów na temat płci.
W opublikowanym dokumencie Komitet Ministrów RE pokazuje też relację między seksizmem a przemocą wobec kobiet i dziewcząt, podkreślając, że zachowania seksistowskie przyczyniają się do powstawania atmosfery zastraszania, strachu, dyskryminacji, wykluczenia i niepewności, która ogranicza możliwości i wolność jednej z płci.
Członkowie Komitetu Ministrów Rady Europy podkreślili, że seksizm jest powszechny we wszystkich społeczeństwach i sektorach, a także wystosowali apel do państw członkowskich RE o zwiększanie świadomości społecznej na temat seksizmu, oraz szybkie reagowanie na wszelkie jego przejawy ze strony osób publicznych.
W rekomendacji został zawarty prawny mechanizm do walki ze zjawiskiem seksizmu, który obejmuje działania takie jak:
- zmiany prawne definiujące i potępiające seksizm,
- wprowadzenie szeregu kar za zachowania seksistowskie oraz mowę nienawiści związaną z dyskryminacją jednej płci,
- różne sposoby pomocy dla ofiar zachowań seksistowskich.
