Wielkanoc to dla wielu osób szczególne święto. Co ciekawe, wiąże się z nim wiele przesądów, a także wróżb. Niektóre z nich odchodzą w zapomnienie, natomiast inne budzą skrajne emocje, w tym szczere zdziwienie. Mogą dotyczyć całego okresu świątecznego albo konkretnych dni. Dawniej stanowiły integralną część świąt wielkanocnych w Polsce. Rytuały i wierzenia towarzyszyły ludziom przez cały okres Wielkiego Postu, Niedzielę Palmową, Środę Popielcową. Ich celem było zdobycie wiedzy o tym, co czeka nas w przyszłości oraz zagwarantowanie sobie, by ta przyszłość była jak najszczęśliwsza. Prezentujemy najważniejsze wróżby i przesądy wielkanocne. Choć niektóre są już nieaktualne, warto je znać. 

Wróżby i przesądy wielkanocne: Wielki Piątek

Przesądy wielkanocne są niejednokrotnie starsze niż same święta. Wywodzą się z czasów, gdy na wiosnę świętowano odrodzenie się przyrody i odejście zimy. Był to czas błogosławieństw i zaklinania rzeczywistości, żeby nadchodzący sezon był urodzajny i przyniósł dobrobyt. Ludzie cieszyli się też, że po długiej i ciemnej zimie mogą wyjść na słońce, ogrzać się w jego promieniach, spędzić czas na dworze. Wśród starożytnych pogańskich świąt przypadających na czas wiosny można wymienić słowiańską Noc Kupały, celtyckie Beltane czy nordycką Ostarę.

Także w religii chrześcijańskiej Wielkanoc to radosne święto. Ludzie wierzący cieszą się ze zmartwychwstania Chrystusa, który umierając na krzyżu, odkupił grzechy ludzkości. Choć kościelne obrzędy mogą się wydawać mało radosne, Wielkanoc jest świętem życia. Wiąże się z nią mnóstwo wróżb, zwyczajów i przesądów, a wiele z nich pochodzi z czasów przedchrześcijańskich.

Czym jest przesąd, a czym wróżba? Przesąd to niepoparte nauką przekonanie, że dwa zjawiska mają ze sobą związek przyczynowo - skutkowy. W skrócie: że jedno z nich powoduje drugie. Przesądy mają najczęściej charakter rad, których należy przestrzegać, by uniknąć niebezpieczeństwa lub zyskać pomyślność. Wróżba jest z kolei pewnym ciągiem czynności, których celem jest przepowiedzenie przyszłości. Aby wróżyć, używa się rozmaitych rekwizytów, należy też przestrzegać ustalonych rytuałów. Istnieje mnóstwo opisanych i wyróżnionych technik wróżenia. Większości z nich niemal nikt nie praktykuje na co dzień. Wielkanocne wróżby i przesądy mają raczej charakter zwyczajowy.

Świętowanie rozpoczyna się już w Wielki Czwartek. To własne wtedy w Wielkopolsce pojawia się przynoszący drobne upominki i słodycze Zajączek. Z kolei w Wielki Piątek nie należy używać żadnych narzędzi ani robić prania - osoby, które złamią ten zakaz są skazane na brudne pranie przez cały rok, aż do następnej Wielkanocy. Przesądy wielkanocne pranie nakazują robić w czwartek. 

Nieszczęśliwie jest też urodzić się w Wielki Piątek. Takim dzieciom nie wróżono zbyt lekkiego życia. Nie brakuje też przysłów, które niejako wróżą, czyli wnioskują o przyszłości na podstawie przebiegu Wielkiego Piątku. Oto niektóre z nich:

  •  Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmury.
  •  W Wielki Piątek gdy deszcz hojnie doliny zleje, że dużo mleka będzie, są pewne nadzieje
  •  We Wielki Piątek deszcz, nieurodzaju wieszcz.

Jak nietrudno zauważyć, wierzenia związane z pogodą w Wielki Piątek są dość sprzeczne. Dlatego warto dopilnować odpowiedniego przebiegu rytuałów w sobotę oraz niedzielę, by zabezpieczyć swój los.

Zobacz także:

Wróżby i przesądy wielkanocne: Wielka Sobota

Przesądy wielkanocne dotyczą także Wielkiej Soboty, dnia, w którym zwyczajowo święci się pokarmy w kościele. Liczne przesądy wielkanocne w Polsce dotyczą więc tego rytuału lub związanych z nim przedmiotów o wielkiej mocy. Z czerwoną pisanką wiąże się pewien rytuał miłosny. Jeśli panna chce zdobyć serce konkretnego młodzieńca, powinna potrzeć czerwoną pisanką części ciała, których urok jej w tym pomoże, następnie rozbić jajko, przelać je przez ułożone na krzyż patyczki, a skorupki zetrzeć na proszek i dodać do jedzenia wybranka. Całość wydaje się dość skomplikowana. 

Wielkanocne przesądy dotyczące Wielkiej Soboty także pozwalają wieszczyć przyszłość. Po święceniu pokarmów liczono, ile przypalonych bochnów chleba zostało przyniesionych do kościoła. Jeśli liczba ta przekroczyła 24, niezawodnie zbliżało się upalne lato. Woda po gotowaniu pisanek miała wykazywać moc uzdrawiania i dodawać urody. Przechowywano także skorupki - po wymieszaniu ich z wodą tworzyły lek na ból zębów.

Linie papilarne - czy mają znaczenie?

Przesądy i wróżby wielkanocne: Niedziela Wielkanocna

Przesądy Wielkanocne dotyczą oczywiście także samej Niedzieli Wielkanocnej. Bardzo ciekawym ,dziś już niepraktykowanym zwyczajem, był pogrzeb żuru i śledzia. Ten radosny, nieco zabawny rytuał miał na celu kategoryczne pożegnanie Wielkiego Postu. W całym okresie postnym żur i śledź stanowiły jedną z najczęstszych potraw. Wraz ze Zmartwychwstaniem post dobiega końca - to świetna okazja, by uroczyście wylać garbek żuru na ziemię, a śledzie... przybić do drzew. Nie zachęcamy jednak do marnowania żywności. 

O ile narodziny w Wielki Piątek nie wróżą dobrze, o tyle wspaniale jest urodzić się w Niedzielę Wielkanocną. To zapowiedź wielu sukcesów i szczęśliwego, satysfakcjonującego życia. W niedzielę Zajączek z prezentami odwiedza dzieci na Śląsku. To właśnie tego dnia w ogrodzie szuka się kroszonek (kolorowych, bogato zdobionych jaj) i słodyczy. Po uroczystym śniadaniu nadchodził też czas na błogosławienie domostwa. Pozostałymi jeszcze pisankami dotykano budynków, drzew, zwierząt gospodarskich, by zapewnić im zdrowie, przetrwanie, urodzaj. Nie brakuje też przysłów o charakterze wróżb:

  • Gdy na dzwony wielkanocne pada, suchość nam przez całe lato włada.
  • Gdy na świętego Marka (25 IV) Wielkanoc przypada, cały świat zawoła biada.
  • W Wielką Niedzielę pogoda, duża w polu uroda.

Otaczające Święta Wielkanocne przesądy są dziś w wielu domach traktowane z przymrużeniem oka. Niektóre są już totalnie nieaktualne. Warto jednak pamiętać o nich i przekazywać młodszym pokoleniom jako element kulturowego dziedzictwa albo (po prostu) w ramach ciekawostki. Ich powstanie wynikało z głębokiej wiary i szczerej radości z odradzającego się życia. Zwyczaje i przesądy wielkanocne warto wspominać, a nawet odtwarzać z rodziną podczas wspólnie spędzonych dni.