Eksperci od ludzkich umysłów i emocji od lat próbują skategoryzować różne typy osobowości. Jednym z nowszych ich pomysłów jest ambiwersja, która ma określać osoby niedające się włożyć do jednej szufladki. Co oznacza to pojęcie? Osoby o jakich cechach charakteru można określić mianem ambiwertyka bądź ambiwertyczki? Jakie zachowania wyróżniają osoby ambiwertyczne? Wyjaśniamy.
Ambiwertyk – kto to?
Ambiwertyk to osoba, której osobowość wykazuje zrównoważenie pomiędzy cechami introwertycznymi oraz ekstrawertycznymi (innymi słowy, tym mianem można określić kogoś, kto na skali pomiędzy introwersją a ekstrawersją mieści się gdzieś pośrodku). Autorem pojęcia „ambiwersja” jest Hans Eysenck, słynny angielski psycholog o niemieckich korzeniach. Był on badaczem osobowości i przez wiele lat analizował jej cechy za pomocą metody statystycznej analizy czynnikowej. Działał w systemie behawioralnym i uważał, że można wyróżnić podstawowe czynniki opisujące osobowość człowieka. Jego dorobek akademicki jest naprawdę imponujący – to około 50 książek i 900 artykułów naukowych. Do dziś w diagnostyce lub badaniach stosuje się jego kwestionariusz EPQ-R, choć trzeba przyznać, że jest to praktyka coraz rzadsza.
Ambiwersja, introwersja, ekstrawersja – o co chodzi w tym pojęciach?
Ambiwersja to termin, który powstał niedawno, w przeciwieństwie do terminów „introwersja”, a następnie „ekstrawersja” (zanim powstało to pojęcie, w psychologii funkcjonowały określenia „introwersja” i „ekstrawersja”). Wprowadził je Carl Gustav Jung, który badał ludzką osobowość opierając się na starej klasyfikacji temperamentu autorstwa Ernsta Kretschmera. Po raz pierwszy określenia introwertyk i ekstrawertyk użyte zostały w pracy pod tytułem „Psychologische Typen”, wydanej w roku 1921. Do codziennego słownika osób interesujących się rozwojem osobistym weszły jednak nieco później.
Różni badawcze w rozmaity sposób podchodzili do spektrum introwersja – ekstrawersja. Jung określał te cechy jako dwa kierunki, w których może zmierzać ogólna energia życiowa i psychiczna człowieka. Zgodnie z tymi założeniami, ekstrawertyk swoje główne działania adaptacyjne (przystosowawcze) kieruje na zewnątrz, w stronę innych ludzi i kontaktu z nimi. Jest bardziej podatny na oczekiwania i stany środowiska społecznego. Z kolei introwertyk kieruje się bardziej ku wnętrzu, ma skłonności do bycia wycofanym, zwraca większą uwagę na swoje stany psychiczne.
Wspomniany już Hans Eysenck uważał, że ekstrawersja jest zbiorem powiązanych ze sobą cech (towarzyskość, żywość, aktywność, poszukiwanie doznań), którymi nie charakteryzują się, lub charakteryzują w niewielkim stopniu, introwertycy. Z kolei Costa i McCrae, autorzy jednego z najpopularniejszych modeli ludzkiej osobowości (Wielkiej Piątki) podzielili ekstrawersję na 6 odrębnych składowych (towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań i emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji). Według badaczy introwertycy charakteryzują się brakiem zachowań charakterystycznych dla introwertyków, nie ich odwrotnością. Nie oznacza to, że introwertycy są ponurzy, lękowi czy wrogo nastawieni.
Spektrum ekstrawersji i introwersji jest też rozpatrywane pod względem neurologicznym. Wielu badaczy sądzi, że ekstrawertyków charakteryzuje chronicznie podwyższony poziom aktywacji układu nerwowego, zaś u introwertyków przeważa obniżony poziom aktywowania. Przeprowadzono wiele interesujących badań, które wykazały na przykład, że ludzie introwertyczni mają zwiększony przepływ krwi w przedniej części wzgórza i płacie czołowym, natomiast ekstrawertyczni w płatach skroniowych i tylnej części wzgórza. Introwertycy szybciej wytwarzają odruchy warunkowe, niż ekstrawertycy.
Zobacz także:
Gdzieś na tej skali osobowościowej znajduje się ambiwertyk – kto to jest i co go cechuje? Według niektórych ambiwertyk jest osobą, która nie może zidentyfikować się ani z introwersją, ani z ekstrawersją. Już sam Jung uważał, że definitywni introwertycy i ekstrawertycy są mniejszością, a większość ludzi znajduje się pośrodku, nie nazwał jednak tej najliczniejszej grupy. Kto to jest ambiwertyk? To osoba równoważąca w sobie cechy introwertyka i ekstrawertyka. Wiele wskazuje na to, że ten wyważony, a zarazem najczęstszy typ osobowości jest zarazem najlepiej przystosowany do radzenia sobie z życiowymi wyzwaniami. To pozytywna wiadomość, którą można jednak interpretować na różne sposoby.
Ambiwertyk a introwertyk – różnice
Ambiwertyk z pewnością różni się od introwertyka, którego energia psychiczna skierowana jest ku wnętrzu i skupiona na własnych przeżyciach. Introwertycy potrzebują dystansu od innych ludzi, co nie oznacza, że się ich boją lub nie lubią. Ich poziom potrzeby odczuwania ryzyka i adrenaliny jest niższy niż w przypadku ekstrawertyków.
Typ osobowości, który można określić jako skrajnie introwertyczny, nieco utrudnia funkcjonowanie. Nieszczęśliwi są zwłaszcza ci introwertycy, których okoliczności zmuszają do częstego przebywania wśród innych ludzi, w zgiełku i zamieszaniu. Takie okoliczności mogą w nich budzić poczucie zmęczenia, a nawet wyczerpania. Ambiwertyk powinien więc nieco lepiej radzić sobie z obciążeniem pracą wśród ludzi.
Skrajni introwertycy bywają zamknięci w świecie swoich przeżyć. Ambiwertykom to nie grozi – są w stanie dostosować się do większej liczby różnych sytuacji życiowych, nawet z większym napięciem w tle. Minie więcej czasu, nim poczuje się wyczerpany zgiełkiem lub dynamicznymi zmianami. Potrafią skupić się na swoim wnętrzu, a potem przenieść płynnie zainteresowanie na świat zewnętrzny.
Ambiwertyk a ekstrawertyk – różnice
Ambiwertyk różni się także od ekstrawertyka. Skrajni ekstrawertycy mają problem z poradzeniem sobie w sytuacji, gdy są odizolowani od grupy ludzi. Źle znoszą przedłużający się spokój, brak intensywnych bodźców, a także sytuacje stresowe, na które reagują szybko i mocno. Ekstrawertyk potrzebuje ludzi, rozmowy, zamieszania. Dlatego może mu być trudno skupić się w pracy wymagającej jednostajnych czynności.
Z kolei ambiwertyk z większą łatwością dostosowuje się do ciszy, spokoju, atmosfery skupienia. Nie musi zmieniać zainteresowań co kilka tygodni, wciąż szukać nowych znajomości i źródeł intensywnych emocji. Nie potrzebuje też pochwał i objawów społecznej akceptacji tak, jak skrajny ekstrawertyk. Dzięki tej elastyczności radzi sobie w bardziej różnorodnych warunkach. Chwilowy brak towarzystwa nie wzbudza w nim silnego niepokoju.
Ambiwertyk – jak rozpoznać ten typ osobowości?
Ambiwersja nie jest chorobą, trudno więc mówić o jej „objawach”. Wiele wskazuje na to, że ambiwertycy to 2/3, a może nawet 3/4 społeczeństwa. Kto to ambiwertyk i jak stwierdzić, że należy się do tej grupy? Niektórzy twierdzą, że zarówno introwersja, ekstrawersja jak i ambiwersja to sztuczne terminy, sprzyjające szufladkowaniu ludzi i przypisujące ich do stworzonych odgórnie typów.
Zgodnie z opisami osobowości ambiwertycznej, jej przedstawiciele są niemal „ludźmi idealnymi”, radzącymi sobie świetnie w każdej sytuacji. Rzeczywiście, dokładne przestudiowanie ich deklarowanych cech mogłoby to sugerować.
Ambiwertyk – cechy
Ambiwertycy i ambiwertyczki przejawiają następujące cechy:
- umiejętność dostosowania się do większości okoliczności,
- sympatia do ludzi i przebywania z nimi,
- umiejętność słuchania i zarazem dzielenia się własnymi myślami,
- szeroko pojęta elastyczność,
- dobra tolerancja stresu,
- umiejętność radzenia sobie w samotności,
- zrównoważenie emocjonalne.
Czy to oznacza, że większość ludzkości to ludzie idealni, perfekcyjnie radzący sobie z przeciwnościami losu i elastycznie dostosowujący się do każdej napotkanej sytuacji? Wystarczy żyć pomiędzy ludźmi, by stwierdzić, że tak nie jest. Każdy ma własne problemy, trudności i ograniczenia, ale też mocne strony. Osobowości człowieka nie da się sprowadzić do jednego określenia, które opisze ją całościowo i wyczerpująco. Spektrum introwersja - ekstrawersja z określeniem "ambiwersja" pomiędzy nimi jest jedynie drogowskazem w szukaniu własnego miejsca w życiu.
Każda skrajność, także w nasileniu cech osobowości, niesie ze sobą problemy i trudności. Określenie „ambiwersja” oraz duże nasilenie tego zjawiska przypomina, że większość ludzi odnajdzie w sobie cechy wspomagające codzienne funkcjonowanie.
Roksana Węgiel jest ambiwertyczką
W styczniu 2022 roku Roksana Węgiel podzieliła się ze swoimi fankami i fanami informacją, że jest ambiwertyczką. 17-letnia piosenkarka odpowiadała na Instagramie na pytania od publiczności Jedną z kwestii, którą poruszyli obserwatorki i obserwatorzy artystki, był typ jej osobowości: chcieli wiedzieć, czy gwiazda jest introwertyczką czy ekstrawertyczką. Wokalistka wyznała, że cechy charakteru nie pozwalają jej na tak prostą kategoryzację – oznajmiła, że jest raczej ambiwertyczką. Ponieważ rzadko mówi się o tym typie osobowości, internauci i internautki byli zaskoczeni. Nic dziwnego – jak już zostało wspomniane, ambiwertyk to jedno z ciekawszych, ale na razie jeszcze niezbyt znanych pojęć, które pojawiły się we współczesnej psychologii.
fot. Instagram / @roxie_wegiel
