Oscary 2023: nominacje dla Polaków

W nocy z 12 na 13 marca już po raz 95. zostaną wręczone najważniejsze wyróżnienia w przemyśle filmowym, czyli Oscary. Przyznaje je Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej, w skład której wchodzą reżyserzy, scenarzyści, producenci i oczywiście aktorzy.

Zbliżająca się ceremonia będzie wyjątkowa także dla polskiej kinematografii. Szansę na zdobycie pierwszego w swojej długiej i owocnej karierze Oscara ma w tym roku bowiem wybitny polski reżyser Jerzy Skolimowski. Ubiegłoroczny laureat nagrody jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes otrzymał nominację w kategorii „najlepszy film międzynarodowy” za swój poruszający dramat „IO”.

95. gala wręczenia Oscarów nie będzie jednak pierwszą i na pewno nie ostatnią, na której docenieni (choćby poprzez samo wyczytanie nominacji) zostaną Polki i Polacy. Ich sukcesy sięgają bowiem już pierwszej połowy XX wieku.

Oscary dla Polek i Polaków. Kto zdobył statuetki Amerykańskiej Akademii Filmowej?

Pierwszym Polakiem, który otrzymał najważniejsze filmowe wyróżnienie był Leopold Stokowski. W 1942 roku za muzykę do filmu animowanego Walta Disneya „Fantazja” zdobył specjalnego Oscara. Kolejny sukces przyszedł po dwunastu latach i także w muzycznej kategorii. Tym razem za muzykę do filmu „Lili” Charlesa Waltersa statuetkę odebrał Bronisław Kaper. W 1983 roku Akademia dostrzegła krótkometrażową animację „Tango” Zbigniewa Rybczyńskiego. Co ciekawe tego samego dnia Rybczyński trafił do aresztu, bo wdał się w bójkę z ochroniarzami tuż po tym, jak odebrał Oscara.

1994 rok to wielki sukces „Listy Schindlera” w reżyserii Stevena Spielberga, ale przede wszystkim trójki Polaków, czyli scenografów Allana Starskiego i Ewy Braun oraz Janusza Kamińskiego nagrodzonego za najlepsze zdjęcia. Kamiński powtórzył swój sukces pięć lat później, kiedy Akademia nagrodziła go za zdjęcia do „Szeregowca Ryana” także w reżyserii Stevena Spielberga. W 2000 roku w Hollywood zatriumfował jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, Andrzej Wajda. Otrzymał on honorowego Oscara za całokształt twórczości, a statuetkę wręczyła mu Jane Fonda.

Getty Images

Zobacz także:

Oscary 2023: nominacje ogłoszone

Oscary 2023: nominacje. Które filmy walczą o Nagrodę Amerykańskiej Akademii Filmowej?
Oscary 2023: gdzie obejrzeć nominowane filmy?

Oscary 2023: gdzie obejrzeć filmy nominowane do Nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej? Niektóre są dostępne online, inne w kinach

Trzy lata później Oscara doczekał się inny wybitny polski reżyser, Roman Polański. Statuetka przypadła mu za jeden z najważniejszych obrazów w jego dorobku, „Pianista”. Werdykt odczytał wówczas Harrison Ford, ale Polański nie mógł odebrać z jego rąk nagrody, ponieważ z związku z niezakończonym postępowaniem sądowym z związku z oskarżeniami o gwałt na nieletniej Polak nie mógł przyjechać do Los Angeles. Oscara odebrał we wrześniu 2003 roku, kiedy na festiwalu w Deauville wręczył mu go ponownie Harrison Ford.

Oscarowa gala w 2005 roku również była dla Polaków wyjątkowa. Nagrodę za najlepszą muzykę do filmu „Marzyciel” Marca Forstera z Johnnym Deppem w roli głównej otrzymał Jan A.P. Kaczmarek. Trzy lata później ponownie mieliśmy powody do radości. Statuetka dla najlepszego krótkometrażowego filmu animowanego powędrowała do twórców animacji „Piotruś i Wilk”. To polsko-brytyjska produkcja, do której zdjęcia powstawały w łódzkim studiu Se-ma-for, scenografię zaprojektowali Marek Skrobecki oraz Jane Morton, autorami zdjęć byli Hugh Gordon i Mikołaj Jaroszewicz, efekty wizualne to praca Kamila Polaka i Artura Znicza, zaś animacja – Adama Wyrwasa i Krzysztofa Brzozowskiego.

Getty Images

Na kolejny sukces w postaci statuetki trzeba było czekać aż dziesięć lat. W 2015 roku za najlepszy film nieanglojęzyczny, czyli „Idę” Oscara otrzymał Paweł Pawlikowski. Na gali pojawił się w towarzystwie odtwórczyń głównych ról, czyli Agaty Trzebuchowskiej, filmowe Idy, a także Agaty Kuleszy, czyli ciotki tytułowej bohaterki. W 2019 roku Pawlikowski miał szansę powtórzyć swój sukces, bo jego obraz „Zimna wojna” był nie tylko nominowany za najlepszą nieanglojęzyczną produkcje, ale i najlepsze zdjęcia Łukasza Żala, jak i reżyserię. Niestety, tym razem Polak wrócił do domu bez statuetki. Ale za to z jaką satysfakcją, że jego dzieło i praca wielu osób, a także polska kinematografia została doceniona w miejscu, które nazywa się fabryką snów.

Oscary: Polki i Polacy z nominacjami

Ale oprócz złotych statuetek Polacy mają na koncie także sporo nominacji, o których prawdopodobnie nie mieliście pojęcia. Dwa lata temu poza Dariuszem Wolskim w polskich mediach głośno było także o nominowanym do Oscara za najlepszą rolę drugoplanową w „Sound of Metal” Paulu Racim, czyli aktorze, który wychował się w rodzinie polskich emigrantów.

Mam w stu procentach polskie korzenie i jestem z nich dumny. Moja mama była z domu Grabowska, a ojciec miał na nazwisko Racibożyński – powiedział Raci w rozmowie z „Gazetą Wyborczą”.

1930/31 - Anton Grot, „Svengali”, scenografia

1936 - Anton Grot, „Anthony Adverse”, scenografia

1937 - Anton Grot, „Życie Emila Zoli”, scenografia

1939 - Anton Grot, „Prywatne życie Elżbiety i Esseksa”, scenografia

1940 - Anton Grot, „Sea Hawk”, scenografia

1941 - Bronisław Kaper, „Czekoladowy żołnierz”, muzyka w musicalu

1962 - Bronisław Kaper, „Bunt na Bounty”, muzyka

1962 - Bronisław Kaper, „Bunt na Bounty”, piosenka

1964 - „Nóż w wodzie" Romana Polańskiego, film nieanglojęzyczny

1966 - Ida Kamińska „Sklep przy głównej ulicy” Jána Kadára i Elmara Klosa, najlepsza aktorka

1967 - „Faraon” Jerzego Kawalerowicza, film nieanglojęzyczny

1975 - „Potop” Jerzego Hoffmana, film nieanglojęzyczny

1976 - „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy, film nieanglojęzyczny

1977 - „Noce i dnie” Jerzego Antczaka, film nieanglojęzyczny

1980 - „Panny z Wilka” Andrzeja Wajdy, film nieanglojęzyczny

1982 - „Człowiek z żelaza” Andrzeja Wajdy, film nieanglojęzyczny

1986 - „Gorzkie żniwa” Agnieszki Holland, film nieanglojęzyczny

1992 - Agnieszka Holland, „Europa, Europa”, scenariusz adaptowany

1993 - Anna Biedrzycka-Sheppard „Lista Schindlera” Stevena Spielberga, kostiumy

1995 - „Trzy kolory: Czerwony”, Krzysztof Kieślowski, reżyser

1995 - „Trzy kolory: Czerwony”, Krzysztof Piesiewicz, Krzysztof Kieślowski, scenariusz oryginalny

1995 - „Trzy kolory: Czerwony”, Piotr Sobociński, najlepsze zdjęcia

1995 - „89 mm od Europy”, Marcel Łoziński, krótkometrażowy film dokumentalny

1998 - Janusz Kamiński, „Amistad” Stevena Spielberga, najlepsze zdjęcia

2002 - Sławomir Idziak, „Helikopter w ogniu” Ridleya Scotta, najlepsze zdjęcia

2002 - „Męska sprawa”, Sławomir Fabicki (reżyser) i Bogumił Godfrejów (operator)

2003 - Paweł Edelman „Pianista” Romana Polańskiego, najlepsze zdjęcia

2003 - Anna Sheppard, „Pianista” Romana Polańskiego, najlepsze kostiumy

2003 - Tomasza Bagiński, „Katedra”, krótkometrażowy film animowany

2005 - „Dzieci z Leningradzkiego” Hanny Polak i Andrzeja Celińskiego, krótkometrażowy film dokumentalny

2008 - „Katyń” Andrzeja Wajdy, film nieanglojęzyczny

2008 - Janusz Kamiński, „Motyl i skafander” Juliana Schnabla, najlepsze zdjęcia

2008 - Maciek Szczerbowski i Chris Lavis , „Madame Tutli-Putli”, krótkometrażowa animacja

2010 - „Królik po berlińsku” Bartka Konopki, krótkometrażowy film dokumentalny

2012 - „W ciemności” Agnieszki Holland, film nieanglojęzyczny

2012 - Janusz Kamiński, „Czas wojny” Stevena Spielberga, najlepsze zdjęcia

2013 - Janusz Kamiński, „Lincoln” Stevena Spielberga, najlepsze zdjęcia

2015 - „Joanna”, Aneta Kopacz, krótkometrażowy film dokumentalny

2015 - Anna Biedrzycka-Sheppard „Czarownica” Roberta Stromberga, kostiumy

2015 - Ryszard Lenczewski, Łukasz Żal, „Ida” Pawła Pawlikowskiego, najlepsze zdjęcia

2015 - „Nasza klątwa”, Tomasz Śliwiński i Maciej Ślesicki, krótkometrażowy film dokumentalny

2018 - „Twój Vincent”, Dorota Kobiela, film animowany 

2020 - „Boże ciało”, Jan Komasa, film nieanglojęzyczny

2021 -  „Nowiny ze świata”, Dariusz Wolski, najlepsze zdjęcia

2022 - „Sukienka”, Maciej Ślesicki, Tadeusz Łysiak, najlepszy krótkometrażowy film aktorski

2022 - Janusz Kamiński, „West Side Story” Stevena Spielberga, najlepsze zdjęcia