Co to jest poligamia i na czym polega?
Zacznijmy od definicji. Poligamia, nazywana inaczej wielomałżeństwem, jest to sytuacja, w której jedna osoba posiada równocześnie więcej niż jednego współmałżonka. Ze względu na płeć rozróżnia się: poligynię (stan, w którym jeden mężczyzna posiada kilka żon) oraz poliandrię, czyli stan, w którym jedna kobieta posiada kilku mężów).
Historia poligamii sięga starożytności, a dane, które jesteśmy w stanie zebrać z tego okresu, wskazują, że była ona legalna i akceptowana na większości terenów obecnej Europy. Tradycja ta skończyła się wraz z powstaniem Cesarstwa Rzymskiego, które wprowadziło zakaz poligamii w obrębie swoich granic. Wielożeństwo było praktykowane przez starożytnych Greków, Izraelitów, Babilończyków, Egipcjan, jak i dynastie Chin. Spotykało się je też wśród plemion Polinezji, Ameryki Południowej czy Afryki Zachodniej, a także w państwach Inków i Azteków.
W obecnych czasach relacje poligamiczne występują rzadziej od związków monogamicznych, jednak są praktykowane w niektórych krajach. Temat wielomałżeństwa budzi wiele kontrowersji, a przeciwnicy poligamii twierdzą, że szczęśliwy związek może być tworzony tylko przez dwie osoby. Nie ma jednak wiarygodnych badań naukowych, które byłyby w stanie potwierdzić tę tezę, a zwolennicy małżeństw poligamicznych uważają, że niechęć do tego typu relacji wynika ze społecznej stygmatyzacji.
Poligamia a poliamoria – różnice
O popularności (bądź jej braku) relacji poligamicznych decydują w dużym stopniu uwarunkowania kulturowe i religijne. Jeśli w danym kraju prawo pozwala wchodzić w związek małżeński z więcej niż z jedną osobą, taka praktyka zazwyczaj jest powielana przez jego obywateli i obywatelki. Wówczas najczęściej dopuszczalnym i spotykanym modelem jest małżeństwo jednego mężczyzny z wieloma kobietami. Rzadko spotykany jest związek jednej kobiety z kilkoma mężczyznami.
Inaczej sprawa wygląda z poliamorią (inaczej wielomiłością), czyli stanem, w którym więcej niż dwie osoby tworzą jednocześnie związek romantyczny, ale nie chcą lub nie mogą zalegalizować go za pomocą ślubu. Poliamoryści twierdzą, że relacje monogamiczne są konstruktem społecznym, który ogranicza ich wolność. Związki nie muszą dotyczyć tylko dwóch osób, a stworzenie bliskości z kilkoma partnerami zapewnia im odpowiedni poziom szczęścia i spełnienia. Podczas gdy poligamia często wiąże się z formalnymi strukturami małżeńskimi, poliamoria może przyjąć różne konfiguracje, od trójek do sieci poliamorycznych i otwartych związków, zawsze jednak z pełną i świadomą zgodą wszystkich uczestników.
Czy poligamia w Polsce jest dozwolona?
Poligamia (czyli małżeństwo z więcej jedną osobą) jest w naszym kraju nielegalna: podlega karze grzywny lub karze ograniczenia wolności. W kraju nad Wisłą kobieta lub mężczyzna może być w związku małżeńskim tylko z jedną osobą jednocześnie zgodnie z polskim Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym, Poligamia nie jest więc praktyką akceptowaną ani legalną w polskim systemie prawno-ustrojowym. Wzięcie kolejnego ślubu – jak wiadomo – jest możliwe w przypadku wcześniejszego rozwodu lub owdowienia.
Oczywiście nie brakuje w Polsce związków poliamorycznych, czyli relacji uczuciowych lub seksualnych z więcej niż jedną osobą na raz. Z perspektywy prawa, dopóki partnerzy nie chcą brać ślubu, tego typu kontakty są całkowicie legalne i występują w Polsce.
Zobacz także:
Poligamia na świecie
Poligamia występuje na świecie w różnych kulturach i społecznościach, choć jej rozpowszechnienie oraz akceptacja mogą się znacznie różnić w zależności od regionu, religii, tradycji i prawa. Na świecie wielożeństwo najczęściej jest dozwolone w krajach, w których dominującą religią jest Islam. Przy czym w Islamie akceptowana jest tylko poligynia, czyli małżeństwo mężczyzny z kilkoma kobietami. Choć w pewnych krajach uznaje się ją za zgodną z prawem, współcześnie bardzo mały odsetek populacji żyje w zalegalizowanych związkach poligamicznych. Dla przykładu: w Afganistanie czy Bangladeszu na wielożeństwo decyduje się mniej niż 1 proc. mężczyzn.
W jakich krajach na świecie poligamia jest legalna?
- Europa – związki poligamiczne są zakazane we wszystkich krajach europejskich, a złamanie tego prawa grozi grzywną, ograniczeniem lub pozbawieniem wolności.
- Azja – związki poligamiczne są dozwolone w następujących krajach: Arabia Saudyjska, Bahrajn, ZEA, Iran, Irak, Jemen, Jordania, Palestyna, Katar, Kuwejt, Syria, Afganistan, Bangladesz, Indonezja, Malediwy, Singapur, Malezja, Mjanma, Pakistan, Indie, Sri Lanka.
- Afryka – związki poligamiczne są dozwolone w krajach takich jak Sudan, Somalia, Libia, Gabon, Etiopia, Tanzania, Algieria, Burkina Faso, Czad, Gambia, Dżibuti, Komory, Egipt, Kamerun, Kongo, Mali, Maroko, Mauretania, Niger, Republika Środkowoafrykańska, RPA, Zambia, Uganda i Senegal.
- Ameryka Północna – związki poligamiczne nie są legalne.
- Ameryka Południowa – związki poligamiczne nie są legalne.
- Australia i Oceania – związki poligamiczne w Australii i Oceanii są zakazane, a za złamanie tego prawa grozi grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności.
Warto zaznaczyć, że mimo że poligamia może być legalna lub akceptowana kulturowo w niektórych miejscach, w innych jest zakazana lub podlega ograniczeniom prawno-ustrojowym. Wiele osób i organizacji na całym świecie kwestionuje etyczność poligamii, szczególnie w kontekście równości płci i praw kobiet.
Jak związek poligamiczny odbierany jest przez osoby, które w nim trwają?
Poligamiści i poliamoryści uważają, że związki monogamiczne są konstruktem społecznym ograniczającym wolność. Tworzenie relacji miłosnej z więcej niż jedną osobą jest według nich powrotem do korzeni, ponieważ była to często spotykana praktyka w dawnych kulturach plemiennych.
Czy poliamoryści mogą tworzyć szczęśliwe związki? Jak najbardziej. Wielomiłość opiera się na wartościach takich jak wzajemne zaufanie i szacunek do drugiego człowieka. W zdrowym związku poliamorycznym każdy jest równy, dostaje od partnerów taką samą ilość uwagi i zainteresowania. W tego typu relacjach bardzo ważna jest szczerość i komunikacja. Wielomiłość może być dobrym rozwiązaniem dla osób, które nie mają potrzeby stworzenia związku na całe życie z jedną osobą.
Poliamoria – jak w niej funkcjonować?
Zdrowy związek poliamoryczny to taki, w którym każdy z partnerów świadomie zgodził się na stworzenie relacji z więcej niż jedną osobą, czuje się z tym komfortowo i może czerpać z niej równe korzyści.
Pamiętaj, że jeśli nie czujesz się dobrze z wizją tworzenia relacji niemonogamicznej, z więcej niż inną osobą, w żadnym wypadku nie musisz się godzić na tego typu układ. Trwanie w poliamorycznej relacji, która przynosi korzyść tylko jednej stronie, może mieć negatywny wpływ na stan twojej psychiki, a także zaburzać twoje poczucie bezpieczeństwa. Związki poliamoryczne nie sprawdzą się u każdego – dlatego muszą działać na jasno ustalonych zasadach, które pasują wszystkim zaangażowanym.
Poliandria – kobiety, które mają wielu mężów (partnerów)
Poliandria (wielomęstwo) to rodzaj poligamii występujący na świecie rzadziej od poligynii. Związki kobiet z wieloma mężczyznami występowały zazwyczaj w małych, lokalnych społecznościach plemiennych. Najczęściej dotyczyły spraw związanych z dziedziczeniem majątku danej rodziny. W tego typu układach kobieta rzadko kiedy mieszkała pod jednym dachem ze wszystkimi mężami, i w dowolnym momencie mogła wziąć rozwód z każdym z nich. W innych przypadkach poliandria była formą zarządzania zasobami ekonomicznymi, gdzie bracia dzielili się jedną żoną, co pozwalało na efektywne wykorzystanie ograniczonych zasobów gospodarczych.
Współcześnie poliandria jest rzadkością i zwykle nie jest praktykowana jako powszechna forma związku. W większości krajów poliandria jest nielegalna lub nieuznawana prawnie. Jednakże w niektórych miejscach nadal istnieją społeczności, w których praktyka ta może być obecna, choć może ulegać zmianom lub ograniczeniom ze względu na wpływ zmieniających się uwarunkowań kulturowych, społecznych i ekonomicznych.
