W jaki sposób definiować emocje?
Mówiąc prościej, emocję można nazwać uczuciem, które jest z nami w danej chwili. Jej charakterystyczną cechą jest to, że pojawia się nagle i jest powiązana z konkretnym bodźcem, dochodzącym do nas z zewnątrz lub z wnętrza naszego organizmu. To, w jaki sposób zareagujemy na ten bodziec, zależy od mnóstwa czynników (zarówno środowiska zewnętrznego, jak wewnętrznego, a także jednostkowych właściwości genetycznych i adaptacyjnych).
Emocje: czym są i jak na nas wpływają?
Choć emocje są związane przede wszystkim z psychiką, mają też bezpośredni wpływ na nasze ciała. Ich wystąpienie najczęściej wiąże się z fizycznymi objawami ze strony organizmu, na przykład przyspieszeniem akcji serca, bólem brzucha, rozszerzeniem naczyń krwionośnych czy nadmierną potliwością. Oczywiście niektóre rodzaje emocji mogą wywołać też przyjemne odczucia fizyczne, takie jak rozluźnienie mięśni, uśmiech, czy uczucie ciepła w ciele.
Emocje, oprócz pobudzania reakcji ciała, mają też realny wpływ na nasze zdrowie. Niektóre z nich mogą stymulować wydzielanie w organizmie hormonów, zarówno tych, które mają na niego korzystny wpływ (np. oksytocyna), jak i takich, które w nadmiarze mogą prowadzić do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania (np. kortyzol).
Rodzaje emocji: podstawowe, złożone
Istnieje kilka emocji, które towarzyszą nam od początku życia. Reszta z nich zaczyna przychodzić z wiekiem, wraz z rozwijaniem się naszej psychiki. Jesteśmy w stanie opisać dziesiątki różnych emocji, ale kilka z nich są filarami, na których zbudowana jest reszta. Są to emocje podstawowe Odczucia, które powstają w wyniku połączenia kilku różnych emocji w tym samym czasie, to emocje złożone. Podsumowując, emocje dzielimy na:
1. Emocje podstawowe (wrodzone):
- radość,
- smutek,
- strach,
- złość,
- wstręt,
- zaskoczenie.
2. Emocje złożone (pochodne), między innymi:
- zazdrość,
- wstyd,
- rozczarowanie,
- pogarda,
- żal,
- zachwyt,
- poczucie winy.
Musimy jednak pamiętać, że każda z nich posiada cały zakres „podkategorii”. Szacuje się, że na co dzień odczuwamy nawet więcej niż setkę rozmaitych emocji.
Zobacz także:
Emocje bywają różnicowane też na:
- emocje pozytywne, które wywołują w nas przyjemne, pożądane odczucia,
- emocje negatywne, które wywołują w nas nieprzyjemne i niechciane odczucia.
Rodzaje emocji: podstawowe
Emocje podstawowe są wrodzone, to znaczy, że odczuwamy je od momentu przyjścia na świat (chociaż na początku nie zdajemy sobie z tego sprawy). Wraz z dorastaniem zaczynamy poznawać nasze stany, a także uczymy się (lepiej lub gorzej) je kontrolować.
Radość
Radość jest emocją, do której ludzie dążą najbardziej, ponieważ ma pozytywny wpływ na nasz organizm. Powoduje zadowolenie, satysfakcję, rozluźnienie mięśni i przyjemne uczucie w ciele. Radość potęguje w nas poczucie bezpieczeństwa, sprawia, że czujemy się swobodnie, wyzwala na naszych twarzach uśmiech. Korzystnie oddziałuje na nasz stan fizyczny i psychiczny. To, co ją w nas wyzwala, to kwestie indywidualne, jednak najczęściej są to bodźce związane z uczuciem spełnienia, satysfakcji, bliskości z drugą osobą oraz bezpieczeństwa finansowego.
Smutek
Smutek to kolejna z emocji podstawowych, której doświadcza każdy z nas. Jest związany z uczuciem żalu, rozczarowania. W przeciwieństwie do radości, smutek jest mniej pożądaną przez nas emocją, która często wyzwala wystąpienie reakcji ze strony naszego organizmu, które konotujemy jako negatywne, takich jak płacz, zły nastrój, brak chęci do działania, zamykanie się w sobie. Długotrwały, ciężki smutek, może w niektórych przypadkach przerodzić się w depresję.
Nasilenie i czas trwania smutku zależy przede wszystkim od stymulujących go bodźców, a także wytworzonych przez nas sposobów radzenia sobie z tą emocją.
Strach
Strach to niezwykle silna emocja, która stymuluje szereg reakcji ze strony naszego organizmu. Odgrywa on bardzo ważną rolę w sytuacjach walki o przetrwanie, jest dla nas swoistym drogowskazem, który ostrzega o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Odczuwanie strachu może wyzwolić szybsze bicie serca i oddech, poszerzenie źrenic i napięcie mięśni, czyli reakcje fizjologiczne, które przygotowują nas do walki, ucieczki lub znalezienia schronienia.
Nie wszyscy ludzie odczuwają strach w takim samym nasileniu i w ten sam sposób. Niektórzy z nas są bardziej wrażliwi na sytuacje, które mogą kojarzyć się z zagrożeniem. Inni uważają, że strach powoduje w nich przyjemne odczucia i szukają na niego ekspozycji. Dobrym przykładem będą w tym przypadku wszelkiego rodzaju sporty ekstremalne.
Złość
Złość, tak samo jak strach, to bardzo silna emocja, która może pomagać nam w sytuacjach walki o przetrwanie. Powoduje szereg reakcji ze strony naszego organizmu, takich jak podniesiony głos czy krzyk, pocenie się, zaczerwienienie skóry. Wyzwala w nas poczucie frustracji, wrogości, wzburzenia i negatywnego uczucia wobec innych. Choć złość często jest odbierana jako emocja negatywna, może przynosić też pozytywne rezultaty. Dla niektórych jest motywacją do działania, jednak niekontrolowana może przerodzić się w zachowania niebezpieczne, takie jak znęcanie się, przemoc i agresja.
Wstręt
Wstręt tworzy się w nas w wyniku ekspozycji na czynnik, który odbieramy jako odrzucający. Może być to nieprzyjemny zapach, smak lub widok, ale również sytuacje, kiedy inne osoby wykonują rzeczy, które są dla nas nieakceptowalne. Wstręt to emocja, która może objawiać się poprzez chęć szybkiego odwrócenia wzroku, marszczenie nosa, podwinięcie górnej wargi ust, nudności czy wymioty. Według naukowców, wytworzyła się w odpowiedzi na zagrożenie związane z przyjmowaniem do organizmu zepsutej lub nieświeżej żywności, która mogłaby na przykład być źródłem chorób zakaźnych.
Zaskoczenie
Zaskoczenie to zazwyczaj krótkotrwała emocja, która przychodzi do nas w wyniku na bodziec związany z czymś, czego wcześniej się nie spodziewaliśmy. Wywołuje nagłe reakcje, takie jak uniesienie brwi, otwarcie ust, odskok do tyłu czy krzyk. Zaskoczenie może być emocją pozytywną, negatywną lub neutralną, ze względu na to, jaka sytuacja czy zdarzenie była jej zapalnikiem.
Rodzaje emocji: złożone
Emocje złożone, nazywane również emocjami pochodnymi, powstają poprzez nałożenie się na siebie dwóch lub większej ilości emocji podstawowych. Jest to swego rodzaju odczuwanie kilku emocji na raz.
Przykłady emocji złożonych to:
- wstyd, na który składają się strach i wstręt; to emocja, która wiąże się z lękiem przed oceną oraz posiadaniem cech, które nam nie odpowiadają,
- rozczarowanie, na które składają się zaskoczenie i smutek; emocja będąca reakcją na niespełnienie się naszych oczekiwań w określonej sytuacji,
- zazdrość, na którą składają się smutek i złość; to emocja, która występuje w wyniku niezaspokojenia jakiejś potrzeby, którą ktoś inny zaspokoił szybciej od nas,
- poczucie winy, na które składają się radość i strach, ponieważ z jednej strony obawiamy się kary za swoje przewinienia, a z drugiej strony chcemy poczuć ulgę związaną z zadośćuczynieniem,
- zachwyt, który składa się z radości i zaskoczenia; przyjemna emocja, która obejmuje podziw dla kogoś lub czegoś.
Jak już wspomnieliśmy, emocje złożone są nabywane z wiekiem. Jak podają źródła naukowe, bardzo małe dzieci nie są w stanie odczuwać praktycznie żadnej emocji pochodnej. Uczymy się ich wraz z procesem przyswajania norm społecznych.
Emocje pozytywne i negatywne (nie mylić z emocjami dobrymi i złymi!)
Emocje bywają rozróżniane również na pozytywne i negatywne ze względu na to, czy wywołują w nas przyjemne czy nieprzyjemne odczucia. Musimy jednak pamiętać, że nie ma czegoś takiego jak dobre czy złe emocje. Wszystkie emocje są nam w życiu potrzebne. Trudne emocje nie są naszym wrogiem, a ważną informacją dotyczącą nas samych oraz świata, który nas otacza. Każdy i każda z nas podczas swojego życia będzie spotykać się z całym wachlarzem emocji i nie jesteśmy w stanie wyeliminować na stałe odczuć, które nie są przez nas pożądane.
Poniżej lista tzw. emocji pozytywnych i tych, które określane są jako negatywne (choć lepiej byłoby je nazwać trudnymi), które najczęściej odczuwamy, a także krótki opis każdej z tych kategorii.
Rodzaje emocji: pozytywne
Emocje pozytywne wywołują przyjemne uczucie w naszym ciele, motywują nas do działania, sprawiają, że czujemy się bezpiecznie. Są związane z poczuciem bliskości, sukcesu i spełnienia, zazwyczaj kojarzą nam się z przyjemnymi chwilami w naszym życiu.
Przykłady tzw. emocji pozytywnych to między innymi:
- radość,
- zachwyt,
- fascynacja,
- wzruszenie,
- zaskoczenie,
- wzruszenie,
- zadowolenie,
- duma.
Rodzaje emocji: negatywne
Odczuwanie tzw. emocji negatywnych nie jest dla nas przyjemne, jednak każdy ich doświadcza i tak naprawdę są dla nas niezwykle ważne dla zachowania w życiu równowagi emocjonalnej.
Przykłady tzw. emocji negatywnych to:
- smutek,
- złość,
- żal,
- obrzydzenie,
- wstyd,
- rozpacz,
- przerażenie,
- irytacja.
Zarówno emocje określane jako pozytywne, jak i negatywne, są nam niezbędne do codziennego funkcjonowania! Z założenia wszystkie mają służyć naszemu zdrowiu, dlatego również od tych trudnych stanów nie powinniśmy ani nie powinnyśmy uciekać. Zamiast tego warto pracować nad umiejętnością zarządzania i radzenia sobie z nimi.
