Błędy w komunikacji - brudna dwunastka Gordon’a
Błędy komunikacyjne zdarzają się każdemu z nas. Niestety, nawet jeśli mamy bardzo dobre chęci, czasem to, co powiemy, może wywołać w naszym rozmówcy kompletnie odwrotny efekt. Psychoterapeuta i doradca rodzinny, Thomas Gordon, opracował uniwersalną listę błędów, które najczęściej popełniamy podczas konwersacji i kontaktu z drugą osobą. Zestawienie jest nazywane “brudną dwunastką”, a zaliczamy do niego zachowania takie jak:
- krytykowanie,
- przezywanie,
- stawianie diagnozy (analizowanie),
- chwalenie połączone z oceną,
- rozkazywanie,
- grożenie,
- moralizowanie,
- wypytywanie,
- udzielanie rad,
- odwracanie uwagi (rozpraszanie),
- logiczne argumentowanie,
- uspokajanie.
Jakie są przykłady powyższych błędów w komunikacji? Jakie rodzaje emocji mogą one wywołać w naszym rozmówcy?
Błędy komunikacyjne – krytykowanie
Krytykowanie dalej jest często używane przez dużą ilość osób w celach motywacyjnych. Rodzic, nauczyciel czy szef może twierdzić, że krytyczna ocena zmobilizuje drugą osobę do danego zachowania, nauki czy wydajniejszej pracy. Niestety, wyrażanie negatywnych opinii o zachowaniach, uczuciach, poglądach, działaniach czy osiągnięciach rozmówcy, może wywołać kompletnie odwrotny efekt. Bycie krytykowanym przez innych bardzo często wytwarza w nas barierę w kontaktach z ludźmi, prowadzi do zamknięcia emocjonalnego i wewnętrznego konfliktu.
Błędy komunikacyjne – przezywanie
Przezywanie, poniżanie i podciąganie drugiej osoby pod stereotypy, to bardzo szybka droga, aby kogoś do siebie zniechęcić. “No tak, typowa baba”, “Jesteś taki jak inni mężczyźni”, czy “Zachowujesz się jak głupiec”, to swoiste nadawanie etykiet, które najprawdopodobniej wywoła w twoim rozmówcy postawę obronną, i nie pozwoli mu się przed tobą otworzyć. Tego typu reakcja zablokuje drogę do poznania drugiego człowieka. Niestety, bardzo często nadajemy innym ludziom etykiety już przy pierwszym kontakcie, na podstawie naszych przekonań dotyczących wyglądu, stylu ubierania czy tego, w jaki sposób powinien się wyrażać. Szufladkowanie drugiej osoby, bez dania sobie szansy na jej poznanie, może prowadzić do utraty możliwości na wiele wartościowych relacji i związków w naszym życiu.
Błędy komunikacyjne – stawianie diagnozy (analizowanie)
Czy znasz to uczucie, kiedy próbujesz przekazać coś drugiej osobie, ale ona próbuje ci wmówić, że wie o tobie więcej niż ty sam? Ten rodzaj błędu w komunikacji zdarza się niezwykle często. Niestety, wielu i wiele z nas nie posiada umiejętności aktywnego słuchania swojego rozmówcy, a zamiast skupić się na jego lub jej odczuciach, próbujemy analizować jego zachowania, i bawimy się w “terapeutę”. “Robisz to, bo…”, “Postępujesz tak, żeby mnie zdenerwować”, to bardzo szybka droga do zakończenia konwersacji, po której w drugiej osobie może pozostać niesmak.
Błędy komunikacyjne – chwalenie połączone z oceną
Chwalenie drugiej osoby może wydawać nam się dobrym zachowaniem, które wpłynie na nią na zasadzie pozytywnej motywacji. Oczywiście, najczęściej pochwały są odbierane właśnie w ten sposób, jednak istnieje jeden schemat rozmów, którego powinniśmy unikać.
“Jesteś mądry, jestem pewna, że coś wymyślisz”, czy “Jesteś dzielna, na pewno sobie poradzisz”, to tak zwane chwalenie połączone z oceną. Niestety, bardzo często jest ono narzędziem manipulacji, wykorzystywanym w celu nakłonienia drugiej osoby do konkretnego zachowania, aby osiągnąć ukryte korzyści. Ponadto, nadużycie pochwał może sprawić, że rozmówca przestanie w nie wierzyć, a co za tym idzie, straci do nas zaufanie i będzie czuł się wykorzystywany.
Zobacz także:
Błędy komunikacyjne – rozkazywanie
“Masz natychmiast to zrobić!, “W tej chwili wracaj do domu!”, to komunikaty oparte sile i agresji. Wiele osób wierzy w ich działanie, jednak na dłuższą metę mogą prowadzić do bardzo negatywnych konsekwencji. Stworzenie konfliktu z drugą osobą, obniżenie jej samooceny, czy wywołanie z jej strony buntu, to tylko niektóre z zachowań, które może spowodować wymuszanie na kimś posłuszeństwa.
fot. Getty Images
Błędy komunikacyjne – grożenie
Grożenie drugiej osobie negatywnymi konsekwencjami w przypadku, jeśli zachowa tak a nie inaczej, to szybka metoda na stworzenie między wami napięcia, negatywnej atmosfery, a w dłuższym rozrachunku, konfliktu. Używanie stwierdzeń w stylu “Zrobisz to, albo…”, to staranie się o uzyskanie kontroli nad rozmówcą, w niezwykle niezdrowy i toksyczny sposób.
Błędy komunikacyjne – moralizowanie
Moralizowanie, czyli mówienie ludziom w jaki sposób powinni się zachować, najczęściej powołując się na argumenty związane z danym poglądem, ideologią czy swoim własnym kodeksem moralnym, nie jest dobrym sposobem na prowadzenie rozmowy z drugą osobą. Zdania zaczynające się od słów takich jak “Powinno się”, “To jest właściwe”, “Tak się postępuje”, mogą wywołać w rozmówcy niepokój i poczucie winy oraz spowodować, że nie będzie w stanie szczerze wyrazić swoich emocji.
Błędy komunikacyjne – wypytywanie
Zadawanie zbyt dużej ilości pytań (przede wszystkim pytań zamkniętych, czyli takich, na które zazwyczaj odpowiadamy “tak” lub “nie"), i wprowadzanie atmosfery “przesłuchania” podczas rozmowy z drugą osobą, rzadko kiedy sprawi, że poczuje się ona przy tobie komfortowo. Wręcz przeciwnie: tego typu zachowanie może wywołać w rozmówcy niepokój i spowodować, że przyjmie postawę obronną, i nie będzie w stanie się otworzyć podczas konwersacji.
Błędy komunikacyjne – udzielanie rad
Pomoc drugiej osobie w rozwiązywaniu konfliktowych sytuacji powinna być zawsze oparta na jednej, prostej zasadzie: nie udzielaj rad, dopóki ktoś cię wprost nie zapyta, co byś zrobił na jego miejscu. Pamiętaj, że nie jesteś w stanie ‘wejść w skórę’ swojego rozmówcy, i nigdy nie będziesz mieć całego obrazu sytuacji. Dodatkowo, sugerowanie jaką decyzję powinna podjąć druga osoba, to branie na siebie bardzo dużej odpowiedzialności. “Powinieneś zrobić tak…” albo “Jak już bym dawno na twoim miejscu…” raczej nie pomoże rozmówcy w rozwiązywaniu problemów, a za to może zostać przez niego negatywnie odebrane.
Błędy komunikacyjne – odwracanie uwagi (rozpraszanie)
“Nie ma co się się przejmować”, “Ja mam gorzej”, “Posłuchaj, co mi się przydarzyło” czy “Nie wracajmy do tego”, to szybki sposób na zdewaluowanie emocji odczuwanych przez rozmówcę. Tego rodzaju reakcje najczęściej wynikają z braku umiejętności słuchania drugiej osoby, albo problemów ze współodczuwaniem.
Błędy komunikacyjne – logiczne argumentowanie
Logiczne argumentowanie jest dobrym sposobem na prowadzenie stricte naukowej dyskusji, jednak może przynieść bardzo negatywny efekt, jeśli zostanie wykorzystywane w stosunku do rozmówcy, którego pochłonęły emocje. Podczas konfliktu lub kryzysowej sytuacji, którą druga osoba przeżywa na bardzo emocjonalnym poziomie, odwoływanie się do logicznych argumentów może wywołać w niej złość i zaognić całą sytuację. “Gdybyś nie kupił drogiego zegarka, nie mielibyśmy problemów finansowych” to przykład zdania, którego nikt prawdopodobnie nie chciałby usłyszeć w przykrym dla siebie momencie.
Błędy komunikacyjne – uspokajanie
Często naturalną reakcją na negatywne emocje projektowane przez drugą osobę, jest chęć jak najszybszego jej uspokojenia. “Spokojnie”, “Nie martw się”, “Wszystko będzie dobrze”, czy “Nie ma co tak przeżywać” to komunikaty, które mogą wydawać nam się pomocne, kiedy ktoś nie może poradzić sobie z sytuacją lub po prostu nam się żali. Niestety, tego typu prośby o powstrzymanie emocji odczuwanych przez drugą osobę zazwyczaj nie przyniosą oczekiwanego skutku. Rozmówca może poczuć, że jego uczucia są niechciane lub dewaluowane, i zamknąć się w sobie, zamiast dalej prowadzić rozmowę i znaleźć w niej prawdziwe pocieszenie.
